Kanada Dışında Bulunan ve Daimi Oturum Sahibi Kartı (PR) Olmayan ya da Kaybeden Göçmenlerin Seyahat Belgesi Başvuruları

Ülke dışında bulunan ve elinde geçerli daimi oturum kartı (PR) olmayanların Kanada’ya giriş yapabilmeleri için daimi göçmen seyahat belgesi (PRTD) ihtiyacı vardır.

Daimi oturum kartı sahiplerinin Kanada dışında iken nasıl seyahat belgesi (bu belge pasaport ile karıştırılmamalıdır) alacakları konusunda sorulara muhatap oluyorum. Seyahat belgesi (PRTD-travel document) ile kastedilen daimi oturum sahibi olup elinde geçerli kartı (PR) olmayanların Kanada’ya giden bir uçağa binebilmelerine yardımcı olacak belgedir ve Kanada dışındaki elçilik ve/veya konsoloslarca düzenlenir.

Kanada dışında bulunurken çeşitli sebeplerle tarihi geçmiş olan PR kart sahipleri Kanada’ya giriş yapabilmek için Daimi Oturum Sahibi Seyahat Belgesi (PRTD) almalıdır.

Bu ve benzeri durumları aşağıdaki gibi çeşitli senaryolarla anlatabiliriz.

1-PR kartı sahibi kişi kartını yenileme başvurusu yapıp yenisini almadan Kanada dışına çıkmak zorunda olması;

2-PR kartı sahibi kişi Kanada dışına seyahat etmesi ve PR kartını yurt dışında kaybetmesi;

3-PR kartı sahibi kişinin Kanada dışına seyahat etmesi ve PR kartı bitene kadar Kanada’ya dönmemesi;

4-PR kartı sahibinin halihazırda Kanada dışında (1-3 üncü senaryolardaki gibi) iken PRTD’ye başvurması ve 5 yıllık ikamet şartı kuralı sebebiyle başvurusunun reddedilmesi.

Bu senaryolara göre aşağıdaki sorunları incelemek gerekir.

PRTD alabilmenin uygunluk kriteri nedir?

Daimi oturum sahibi bir kişiye PRTD verilmezse ülkeye girmesinin başka bir yolu var mıdır?

Daimi oturum sahibi bir kişi yurtdışında sıkışıp kalabilir mi? 

Bu arada kafa karışıklığını önlemek için Daimi Oturum statuüsü ve Daimi Oturum Kartı (PR) süresi arasındaki farkı irdeleyelim. 

Birçok kişi daimi oturum kartı (PR) ve süresi ile daimi oturum statüsü geçerliliğini karıştırmaktadır. Bu ikisi arasında bir ayrım yapmak gerekir. Daimi oturum statüsünün süresi geçmemekle birlikte IRPA’nın (Göçmenlik ve Mülteci Koruma Yasası) 46 ıncı maddesinde belirtilen durumlar uyarınca statü kaybolabilir ya da statü sahibi tarafından tek taraflı olarak iptal edilebilir. 

Daimi oturum kartı ise bir kişinin daimi oturum sahibi olduğunu gösteren ve yurtdışına gidip gelmesine yardımcı olacak bir belgedir. Bu kart genellikle beş senelik olarak düzenlenir ve kart bitmeden yenilenmesi gerekir. PR kartlarının beş yıllık düzenlenmesi IRPA’nın 28 inci maddesindeki PR statüsündeki beş yıllık ikamet kuralına benzerlik yüzünden kafa karıştırır. 

PRTD’nin Temel Uygunluk Kriteri

IRPA’nın 31(3) maddesine göre PR statüsü sahibine şu üç durumda PRTD belgesi verilir:

1-PR statüsü sahibi Madde 28’de belirtilen ikamet kuralına uymuşsa;

2-Görevli, 28(2)(c) fıkrasında belirtilen durumlara uygun olarak başvuran kişinin insani sebeplerle PR statüsünü korumasına yetecek kadar insani durumların mevcut olduğu sonucuna varmışsa; veya

3-PR sahibi kişi Kanada’da inceleme öncesinde son 365 gün içinde Kanada’da bulunmuşsa ve kişi (a) IRPA’nın 63(4) Maddesi uyarınca Göçmenlik Temyiz Kurulu’na (IAD) temyiz başvurusu yapmışsa veya (b) temyiz başvurusu yapma süresi geçmemişse.

Üçüncü senaryoya dikkat etmek gerekir. En yukarıda belirtilen 4 üncü senaryodaki durumda olan insanlar Kanada’da son 365 gün içinde bulunmuşlarsa yasal olarak PRTD’ye başvurma hakları olduğunu bilmemektedirler. Bazı elçilikler kişi ikamet kuralını ihlal etse bile PRTD düzenleyebilir. Bazı elçilikler ise belge düzenlemezler. 

Müvekkili bu durumdaki göçmenlik danışmanları göçmenlik görevlisine IRCC’nin OP-10 (Daimi Oturum Statüsü Belirleme) tebliğinin ilgili maddelerini hatırlatmak durumundadırlar. Madde 16.3 Daimi oturumu satüsü tespiti ve daimi oturum sahibi seyahat belgeleri düzenleme

……Seyahat belgesi düzenleme için gerekli olan şart olumlu bir ikamet tespitine bağlı olmayabilir. Seyahat belgesi düzenlenmesini gerektirecek beş senaryo vardır (aşağıda 17 inci bölüm). 

Bu konuda herhalde en ilgili bölüm görevlinin şayet kişinin incelemeye aldığı tarihten itibaren son 365 gün içinde Kanada’da fiziksel olarak bulunduğuna kanaat getirmişse ve 60 gün içinde yapılan temyiz başvurusunda herhangi bir karara varılmamışsa; ya da temyiz başvurusu yapma süresi henüz geçmemişse; Kanada dışında yaşayan daimi oturum sahibine A31(3)(c) maddesi uyarınca seyahat belgesi düzenlemesi gerektiği kuralıdır;

OP-10 tebliği seyahat belgesinin kişinin 60 günlük dönemde isteyip istemediğine bakılmaksızın verilmesi gerektiğini teyit ediyor.

Buna benzer olarak seyahat dökümanı eğer kişi IAD’ye olumsuz ikamet tespiti kararına karşı 60 gün içinde temyiz başvurusu yapmışsa 60 günlük süreden sonra da düzenlenir.

OP-10’un 16.3 üncü kısmında da belirtildiği üzere başvuru yapıldığı için PRTD seyahat belgesi kişinin ek bir talepte bulunmasını beklemeden düzenlenmelidir. 

Hakkında olumsuz bir ikamet kuralı tespiti yapılmış olan fakat A31(3) maddesi uyarınca seyahat belgesi başvurusu yapmaya uygun olan adaylar ikinci bir işlem ücreti ödemezler. Bu kişiler daimi ikamet dokümanı başvurusu yaptıkları için belge başvuran kişinin ikinci bir talebi olmadan düzenlenmelidir. Kişi A31(3) maddesine uyduğu sürece görevliler seyahat belgesi başvurularını reddetme takdir gücüne sahip değildirler. 

Kanada’ya Geçersiz Daimi Oturum Kartı veya Seyahat Belgesi ile Giriş Yapmak 

PR sahibi kişiye Kanada dışında ikamet kuralı ihlali sebebiyle seyahat belgesi verilmemesi onun daimi oturum statüsünü kaybetmesi anlamına gelmez. IRPA’nın 46 ıncı bölümü uyarınca bir PR statüsü sahibi, hakkında olumsuz ikamet tespiti yapılsa bile (a) temyiz başvuru süresi geçmediği ya da (b) temyiz incelenmiş ve IAD tarafından reddedilmediği sürece hala PR statüsü sahibi olduğu varsayılır. 

PR sahibi bir kişi PRTD belgesi başvurusu yapmadıkça veya Kanada’ya sınırdan giriş yapmayı denemedikçe teorik olarak PR statüsünü kaybetmeden yıllarca Kanada dışında yaşayabilir. 

Kanada sınırına gelen daimi ikamet sahibi kişi ikamet kuralını ihlal etse bile kendisinin ülkeye girişi bir PR olduğunu ispat ettiği sürece engellenemez.

Kanada Göçmenlik, Mülteciler ve Vatandaşlık Bakanlığı’nın (IRCC) ENF-4 (Sınır Giriş İncelemesi) tebliği sınır görevlilerinin bir PR’nin durumunu incelemesi konusunu inceler. PR karta ek olarak Yerleşim Belgesi (Record of Landing) ya da Daimi İkamet Teyit Belgesi (Confirmation of Permanent Residence) PR statüsünün ispat edilmesi için yeterli belgelerdir. ENF-4 tebliğinin 11.2 inci bölümünde kabul edilecek diğer evraklar listelenmiştir. ENF-4 tebliğinin 11.3 üncü maddesinde sınır görevlilerinin belgesiz olan bir PR statüsü sahibinin ülkeye girişine izin verme takdir yetkisi sahibi olduğu belirtilir.

PR statüsü tespit edildikten sonra PR sahibi kişinin ülkeye girişine izin verilmelidir. ENF-4 tebliği 11.4 üncü maddesinde bu durum şöyle anlatılır.

Sınır görevlileri bir daimi oturum sahibi kişinin sadece A46 ıncı bölümde belirtilen maddelere istinaden kişinin statüsünün ikamet kuralı ihlali yüzünden kaybettiği tespiti yapılması ya da kişi hakkında ülkeden gönderme emrinin uygulanabilir hale gelmesi gibi sebeplerle statüsünü kaybetmesi durumunda ülkeye girişi engellenir. Diğer bir deyişle bir kişinin PR statüsü teyit edildiğinde kişi Kanada’ya giriş hakkı kazanır ve IRPA kanununa göre göçmenlik statü incelemesi sonuçlandırılır. 

Fakat sınır görevlileri kişinin ikamet kuralını ihlal ettiğinden şüphe duyarlarsa bu konuyla ilgili olarak 44 üncü bölümde öngörülen şekilde rapor düzenleyebilir ve konunun soruşturulması işlemini başlatabilir. Daha fazla detay için ENF-4 tebliği 11.4 üncü bölüm ve ENF-23 (PR Statüsü Kaybı) tebliğlerine bakılabilir.

Bunların kısaca anlamı şudur. PR sahibi kişi Kanada sınırına vardığında Kanada’ya giriş yapma hakkı vardır. Örneğin geçerli bir ABD vizesi olan bir PR sahibi kişi Kanada’ya ABD sınırından özel bir araçla giriş yapabilir.

Kanada temsilcileri ABD kanunları hakkında danışmanlık yapmaya yetkili değillerdir. Bu yüzden PR sahibi kişiler Kanada’ya girme amacıyla ABD vizesine başvurmak isterlerse bu konuda ABDli avukatlardan destek almalıdırlar.

Yurtdışında Sıkışıp Kalmayın. PRTD Belgesi İnsani Sebeplerle Düzenlenebilir 

Bir PR sahibi kişi Kanada dışında iken hakkında negatif bir ikamet kuralı ihlali kararı alınması ve IAD’ye temyiz başvurusu yapmış olması fakat Kanada’da son 365 gün içinde hiç bulunmaması onu Kanada dışında yaşamaya mahkum bırakabilir. Hernekadar kişinin IAD’ye yaptığı temyiz başvurusuna bizzat katılabilmesi amacıyla Kanada’ya dönmek için başvuru yapabilirse de bu başvurular davaya özel olarak değerlendirilmektedir. Sonuçta ikamet kuralı temyiz duruşmaları telefonferans sistemiyle yürütülebilmektedir. 

IRPA Madde 28’de PR statüsü sahibi kişiye ikamet kuralını ihlal etmesine rağmen hangi insani faktörlere (H&C factors) göre PRTD belgesi düzenleneceği belirtilmiştir. Yukarıda da belirtildiği üzere IRPA’da bir kişiye çeşitli H&C faktörlerinin varlığında uygulanabilecek takdir yetkisi mevcuttur.

H&C talebi başvuran tarafından formlarda açıkça belirtilmeli ve destekleyici belgeler sunulmalıdır. H&C faktörlerinin varlığını ispat etmek tamamen PR sahibine aittir.

OP 10 tebliğinin 15 inci bölümü H&C faktörlerine göre talepte bulunma konusunda detaylı bilgi vermektedir.

Yasalar kişinin uzun bir süre Kanada dışında olması halinde bile oturum statüsünü elde etmesine izin verecek maddeleri içermektedir. İkamet statüsünün geri kazanılması için gerekli kanıtların sunulması başvuru sahibininin sorumluluğunda da olsa A28 inci madde görevlinin karar verirken başvuru sahibi kişinin içinde bulunduğu ve makul bir şekilde açıklanabilecek şartları göz önüne alarak başvuru sahibinin lehine karar vermesini gerektirecek esneklikleri barındırmaktadır.

İnsani sebeplerin varlığında yapılacak incelemeler Kanada dışında geçirilen birçok durumda mevcut olabilir. Görevlilerin başvuru sahibinin içinde bulunduğu insani sebeplerle oluşan durumları sadece “olağandışı ve başvuru sahibine yaratacağı hak edilmemiş zorluk” durumlarının varlığında göz önüne alarak kendi takdir yetkilerini kısıtlamamaları beklenir. Görevlilerin kendi takdir yetkilerini daimi ikamet statüsünün kaybından doğacak zorluğun hem ikamet sahibi hem de aile üyeleri üzerindeki kötü etkilerini göz önüne alarak kullanmaları tavsiye edilmektedir.

Daimi ikamet statünüzü kaybetmeyin. Şüphe duyduğunuzda ise bir bilene danışın.

Murat Kandemir, 6 Haziran 2016